“Польская анархія” Ясеніца Павал

У гісторыі прынята лічыць, што заканчэннем Рэчы Паспалітай сталі падзелы краіны паміж Расеяй, Прусіяй і Аўстра-Венгрыяй. Тым не менш, гісторык Павал Ясеніца, у сваёй працы “Польская анархія” даказвае, што гібель краіны пачалася на цэлае стагоддзе раней. Звязана гэта было з барацьбой за ўладу паміж магнатамі, што вылілася ў стварэнне канфедэрацый. “Залатыя шляхецкія вольнасці” таксама спрыялі разладу. Адметна, што і назва даследавання – анархія, – на думку аўтара найбольш адпавядае не толькі палітыцы, якая праводзілася ў РП на пачатку 18 стагоддзя, але і паводзінам шматлікіх тлумаў, асоб, што даволі падрабязна даследуюцца і апісваюцца аўтарам. Аўтар прыходзіць да высновы, што вінаваціць у анархіі практычна няма каго. Тым больш нельга шукаць прычыны ў рысах нацыянальнага характару. Праца даследуе вызначаны момант у гісторыі цэлай дзяржавы, калі краіна проста “збілася з курсу”. Гэты момант, у даследаванні гісторыка зглуміў маральную і палітычную адказнасць у Рэчы Паспалітай. Аўтар апісвае значныя гістарычныя падзеі, а таксама праводзіць паралелі з гісторыяй суседніх еўрапейскіх дзяржаў. У параўнанні можна растлумачыць тое, што адбылося, і што пайшло не так. (Н.Г.)